Czym jest Analiza Transakcyjna?
Analiza Transakcyjna to koncepcja osobowości i rozwoju człowieka, pozwalająca wyjaśniać i rozumieć zachowania (swoje i innych) i relacje międzyludzkie. Jej język jest prosty (bo przecież wszyscy rozumiemy takie pojęcia jak: Rodzic, Dorosły, Dziecko), a rozumienie głębokie (bo pozwala nam odpowiadać na pytania „dlaczego?”).
Powstała początkowo w obszarze psychoterapii, ale bardzo szybko zaczęła być wykorzystywana również w innych obszarach, a obecnie znajduje swoje zastosowanie w czterech dziedzinach: psychoterapii, organizacji, edukacji, pomocy psychologicznej. Jej twórca, Eric Berne, pragnął stworzyć koncepcje, która będzie odpowiadać na kilka podstawowych pytań: jak działa psychika, dlaczego robimy to co robimy, dlaczego nie robimy tego co chcemy i jak możemy to zmienić, jeśli chcemy? Dziś możemy powiedzieć, że w dużej mierze mu się udało.
Analiza Transakcyjna to sposób myślenia i działania umożliwiający niesienie zrozumiałej i efektywnej pomocy zarówno w rozumieniu siebie i otaczającego nas środowiska społecznego, niezależnie od tego czy chodzi o rodzinę, małżeństwo, pracę, czy szkołę.
Skąd się wzięła tak dziwna nazwa, dla koncepcji tak poświęconej człowiekowi?
W początkowym okresie twórczości Eric Berne interesował się w przeważającej mierze konstrukcją osobowości człowieka i metodami leczenia, a co za tym idzie źródłami powstawania zaburzeń. Zauważył, że (zgodnie zresztą ze współczesnymi badaniami neurofizjologów) człowiek dla prawidłowego rozwoju potrzebuje wymiany z innym człowiekiem i to takiej wymiany, która umożliwi mu odróżnienie siebie od wszystkiego i wszystkich innych w świecie. Uznał tą potrzebę za jedną z trzech podstawowych ludzkich potrzeb i nazwał ją potrzebą „znaków rozpoznania” (ang. Stroke). Skoro zatem ludzie mają „interes” w wymienianiu się znakami rozpoznania, to ową wymianę nazwał „transakcją”, a metodę polegającą na wyjaśnianiu jak ta wymiana doprowadza do tego z czym aktualnie się zmagamy, nazwał „Analizą Transakcyjną”.
Czym zatem jest transakcja?
Transakcja to w tej koncepcji „wymiana znaków rozpoznania”. Jeśli pomyślisz o sytuacji, w której ktoś na ulicy uśmiecha się do Ciebie, a Ty odpowiadasz uśmiechem – to już jest transakcja. Kiedy wchodzisz do windy i mówisz „Dzień dobry” osobom, które już nią jadą, oczekujesz odpowiedzi, czyli dopełnienia transakcji. Jeśli nikt nie zareaguje na Twoje „Dzień dobry”, będziesz co najmniej zaskoczony.
Analiza Transakcyjna pozwala nam wyjaśniać co i dlaczego przeżywamy w wyniku różnego typu transakcji teraźniejszych i przeszłych.
Metoda kontraktowa?
Analiza Transakcyjna bywa nazywana metodą kontraktową, ze względu na znaczenie jakie przypisuje w swojej praktyce (we wszystkich obszarach zastosowania), stosowaniu kontraktu.
Kontrakt, to forma umowy między stronami wymiany, która służy temu aby wszyscy jej uczestnicy mieli jasność co do: celów, zasad i reguł. Na pewno znacie wiele sytuacji ze swojego życia, w których wam wydawało się, że jesteście umówieni z kimś na jedno, a druga strona była przekonana, że na drugie. Inne źródła nieporozumień pojawiających się między ludźmi, to sytuacje w których cele, zasady i reguły, są domyślne, albo ukryte. Kiedy dwoje ludzi się spotyka, każdy z nich jest przekonany, że zna zasady postępowania, zupełnie nie biorąc pod uwagę, że druga strona może znać inne, gdyż pochodzi z innego środowiska, czy organizacji. Takie sytuacje mogą w prosty sposób prowadzić do nieporozumień, czy konfliktów. Jasno zawarty kontrakt, pozwala analitykom transakcyjnym i ich klientom unikać takich sytuacji, nawet jeśli niektórym ludziom może się to wydawać stratą czasu.
Berne (1966) definiuje kontrakt jako „jawne, obustronne zobowiązane do jasno określonego sposobu działania”. Jawność wszystkich aspektów umowy, pomiędzy wszystkimi jej stronami stała się swoistą wizytówką Analizy Transakcyjnej.